Kodé Kosé Oné Satar Padar du Labuan Bajo

Nuca Padar

Cerita Dongeng

Episode 1

Manga danong, salé Nuca Rinca, Nuca Komodo agu Nuca Padar, du Labuan Bajo néténg tarad kaka mosed sua-sua, ata waid agu ata lakid.

Ora, kaba lambar, jarang, lipang, mbé, kodé,  cemberuang, ka, rata, motang, teké, népa, tagi, niki, kaka ta'a, cik, kula, bétu, rutung. Kaka lélap:  ngkiong, tekur, ngkeling, ka, po, rok, ngkor, pante, cik, mucuk, weris, rata, orong, kokak, kaka lawar, wontong, lawé lujang.

Isé ca wai agu ca lakid dédék le Mori Keraéng. Isé labar cama du satar mamba. Hang disé wua haju agu remang. Moséd ga réncéng agu raés kétas. 

Tuluk Wua.

Ca leso, ora hot lakin ngo tuluk wua haju agu lélo wua so'ot ngai ndeng kid oné kétéd. Du hitu, ora ho'o ninik nggeréta panga haju. Du ninik hia, hena le cio de niki. Du lélapm kolé cemberuang oné haju pau rewok dango wiga lopat matan agu mas hena le cio de niki ora laki remba hitu. 

Duhu hitu, ora laki ho'o tegi campé agu isé motang nenggitu kolé agu hi tagi. Tegi diha kut bénta he kaka ta'a agu népa conggét lopat diha. Toém ngoéng motang agu tagi ho'o. Ledong kaut ora laki hitu lisé nitu. Remon wa, lako isé népa agu kaka ta'a bolo mai ora laki ho'o. Tegi campé le ora ho'o kut conggét lopat diha landing toé éng le kaka ta'a agu népa hitu. 

Campé le Boleng.

Dengé le boleng. Mai boleng ho'o conggét lopa de ora hitu. Du toé de conggét, mai taé de boleng. "Ora, wuku dité néka cakér tana nggerolon ai ami ka'éng be bonén tana. Éng le ora hitu. Nitu manga kolé lipang. Wiga conggét le boleng hitu. Woko conggét agu di'a matan, wali di'a le ora. Taé de ora: "Aku manga campé méuk cepisa!".

Episode 2.

Idep le ora laki ho'o. Mai néng ga taé agu ora ho'ot wain. Tombo taung liha. 

Wedi le Kaba.

Rémé halas de ora so'o oné beboné remang, tuan kaba lambar ho'o wedi cala iko de ora. Ciék méng ora ho'o. Itu kali pidot losin kaba ho'o. Toé rewos liha réun. Mai ora ho'o ngetek kaba ho'o. 

Ma'it. 

Ora wai ho'o ma'it. Ai hia  rémé nang wekin. Ma'it de ora wai hitu ngoéng kéta hang nuru motang agu tagi. 

Kawé Nuru.

Toé laséngn ora hang nuru. Wajol le heres liha co'o tara toé campé hian du lopatn, itu dé kawés liha motang, kaba agu tagi situ. Itas le ora laki ho'o. Mai hia kudu. Woko kudu, itu ciék tegi campé agu rutung. 

Dengé hitu rutung caka bolo mai. Ali le rantang cikin rutung ho'o toém rawis agu olek liha motang nenggitu kolé tagi situ. Itu kali ga, ngo tuluk kolé wua haju te téing ora ho'ot wain. Kawé kolé liha remang.

Ora Wai Ruhay. 

Ora wai ho'o ruha. Mai hia cakér tana. Ita le boleng agu lipang. Mai taé dé boleng: "Poli reké dité néka cakér tana ité. Aku agu lipang poli campé ité!". Taé de ora: "Te pandé nua te na'a ruha daku kanang. So'ot cebanan toé!". Éng le boleng agu lipang. Rémé gejék disé, kali ninik kin le rata, le kaka ta'a nenggitu kolé népa. 

Népa Tako Ruha.

Woko ruha ora wai ho'o, mai népa laki emi ruhan, pandé biké. La'it liha. Du la'itn liha mecik kéta liha doing oné lema. 

Kut ruha kolé ora ho'o, mai hi népa laki tako agu olek. Heres nain he ora wai ho'o. Tombo liha agu ora laki. Mai hi ora laki bénta isé lipang. Taén: "Méu campé ami. Caka koé méu oné nua!". Ruha kolé ora ho'o mai isé népa olek. Wiga toi lisé lipang.

Woko baé le ora wai hitu. Toé ledong liha ruhan. Jér kaut liha ora laki kut ngo kawé wua haju agu remang.  

Wié leson, ora wai ho'o caka. Itu dé manga wua tukad ora so'o. Pu'ung do'od ga. 

Episode 3.

Rutung Ciri Landuk.

Bantang sanggén kaka. Kaba lambar, jarang, lipang, mbé, kodé, cemberuang, ka, rata, motang, teké, népa, tagi, niki, kaka ta'a, cik, kula, bétu, rutung lonto camas du lupi tacik. 

Téti lisé hi rutung laki remba ciri Tu'a Laing. Nia kaut ngot isé, isé rutung ata cakan bebolon. Isé lawo lémpa bebolon karong salang. Ai te toi émé manga ka'éng oné remang isé ora sanggén mantard, lisé lawo toid. Wiga isé toé ngancéng rawis agu olek le ora ai caka kid le rutung. 

Cemberuang.

Ca leso, cemberuang wai ruhay. Na'a kaut éta mai tana liha. Woko ngo lélap bana isé cemberuang, mai isé kaka ta'a olek. Rengus rangan he cemberuang lalong remba. Mai taé de népa: "Hang le mantar de ora ruha dité. Ita lami!". Imbi kaut le cemberuang. 

Ruha kolé he cemberuang wai. Hang kolé le népa. Tambang cumpeng he cemberuang. Itu kali ga, he cemberuang tegi campé agu tembong. Cumang liha tembong, mai taén: "Ami tegi campé dité lami koé lités ruha dami. Lélo koé lité liong hang ruha dami!". Mai isé tembong caka cehep bebeta mai saung haju. Ruha kolé cemberuang ho'o. Mai isé népa olek. Ita hitu toi le tembong. 

Rani agu Népa.

Woko baé lisé cemberuang, mai isé raha népa so'o. Mai rutung pampang. Woko rantang rutung cemberuang ho'o, itu ngo banan ga. Isé kolé toko éta panga hajus poli hitu.

Episode 4. 

Rantangs Kaka Lélap.

Cemberuang, ngkiong, tekur, ngkeling, ka, po, rok, ngkor, panté, cik, mucuk, weris du ita raha de népa, rata, orong, kokak, kaka lawar, wontong, lawé lujang céwén sanggén kaka lélap sot ruha mbentar taung. Ajol isé rantang ngongo, népa, kaka ta'a, pupu kut boto mora ruhad. 

Anaks Népa.

Népa wai ho'o pu'ung manga anakn. Mai isé cemberuang jér isé tembong nia labard. Mai isé tembong toi. Woko baé le cemberuang lalong remba, mai liha tenggok agu wincang anak de népa bolo mai ranga de népa situ. Ciék isé népa tegi campé agu isé rutung. Lélo kaut lisé rutung ai toi le tembong isé. Isé népa tégi campé agu rata. Wajol le momang lisé rata, tabur liha cemberuang lalong remba. Rantang cakal lolot de rata, losi cemberuang situ. 

Mora Ruha de Rata.

Rata mokang ruhay. Landing gélang mora. Maik isé rata tegi campé agu bengkos landing toé éng, nggitu kolé réngka. Poli hitu isé rata tegi campé agu kaka lawar. "Campé kaka lawar kut lélo-lélo éta mai awang", gesar de rata. Ca leso, toi le kaka lawar, ruha disé hang le népa. Itu kali baén le rata ga. Mai nitu main, leng cumpengn rata tenggok anak de népa wiga hangs néng.

 Episode 5. 

Nais wa ga, rutung wai rémé kut dung. Rutung ho'o tegi campé agu hi motang nenggitu kolé agu hi tagi.

Taé de rutung ho'o: "Oé motang agu tagi campé koé aku méu ta. Cala manga na'a tété ko daéngs méu. Aku darum tu'ung.  Toé ngancéng kawé daéng agu tété raja kaku!". 

Mai kaut sosok de kodé lama agu hi motang nenggitu agu hi tagi. "Méu néka campé hia rutung hitu! Toé manga daéng agu tété no'o. Awo satar Cancar, Ruteng, Térang, nang Borong kali ata mangar situ ". Lorong kaut lisé! Mai taéd ga: "Mésé naim mé rutung bambo!". 

Taé de kodé lama hitu kolé: "Hau é rutung toé molor. Co'os emid. Be wa tana bonés ka'éng daéng situ!". Idép kaut rutung situ. Mai isé rutung tegi campé de lawo agu orong. Taé de rutung: "Oé lawo ité léti éta mai weki de orong. Émé mangas é hang camas cai cé'é ai lorong ma'it de rutung iné remba!". Itu kali par leso lélap orong situ léti isé lawo kawé daéng agu tété raja.  

Kolés isé lawo, itu kali hang camad daéng agu tété raja situ. 

Cangkar de Lawo agu Po. 

Mai taé de po: "Lawo, nias mangad daéng situ ngo camad nitu!". Mai kolé taé de kodé lama: "Ngoéngs méu ciri mendi di po ko lawo? Isé manga lebé de rud. Asi ngo! Emo dé'it ciri mendi de rutung!". Taé de po: "Émé nggitu kong kaut ga!". Wiga ga cangkar taud po agu lawo. Di'an manga rutung. Campé lawo situ rutung. Mai taé de po, ngetékn: "Hécul kéta méu ami cepisa lawo. Géréng méu é!".

Mantars Lawo. 

Lawo so'o toé bécang agu rutung. Nggitu kolé agu orong. Manga mantard lawo so'o ga. Mai isé po deko le wié lisé anak wara de lawo situ. 

Episode 6.

Bécang. 

Dengé hitu hi rutung bénta haén.

Hi rutung amé remba bénta taung asé ka'én ngo oné mai satar Rinca nenggitu kolé satar Padar lupi Rinca hitu cupu mai nuca Komodo.

Bénta le rutung isé penyu. Taé de rutung: "Asé ka'é penyu, mai no'o. Ami léti ité!". 

Isé penyu, orong, lawo, rutung wéndong nitu maid agu rengus-rengus céwén rabo da'at kétas. Isé lawo du hitu ga léti orong.

Déré de rutung situ:

Wéndong pa'a to'ord gah

Wéndong pa'a to'ord gah

Pa'a to'ord gah 

Sama wulang é

Penyu situ anging oné tacik Molo léti isé ngo oné tana Warloka, Lénteng, Golomori nang Ruteng. Hitus kali pu'ung kut toé cumang taud.

Isé penyu nggeroné Nuca Molas, nggerawo Pota agu Riungs iwod. 

Ribongs Motang.

Taé de motang latang kodé lama: "Campo de hau é, dur oné lingko kaut ami le hau!". 

"Aé, jengang kiwung kéta méu é. Hitu ngasang jaong kali ga. Ai bom lakus gugum nuk de méu ga. Le rus méu ranggid. Toé Mori de méu aku é!". 

Mai déré de tagi agu motang situ.

Wéong wéléng naikm gé, éi é

rutung momangm gé, wéléng nia méu ga. Ho'o wadakm gé, wada pa'u yoné ngampang da'at ga. Naikm gé é é rutung nia wéléng méu ga. 

Itu kali hi tagi agu motang ndurus waé lu'ud. 

Rémé rétang isé motang agu tagi, itu wan kaba lambar. Déngé liha kréba hitu. Céwén hi kaba cumpeng le ora ai rémé toko lémotn hi ora oné baba wedi cala li kaba du ikon. 

Mai dérén: 

Bom bo bom bom gé. É asé agu kaé yé néka woléng taé ramé lonto léok o léros é. 

Rémé déré cain hi niki hot ngetek kin li ora kolé ai mas ming matan liha hi ora médé:  A a...a o ia, ia o aé ramé lonto léok o léros é. 

Itu kali nggépo taud ga agu jéjém. Nanang te losi isé oné mai Rinca agu Padar co'o sibong tacik mbilar bail.  

Dengé kréba hitu isé ora tawa dalér kéta. Nisang naid agu bombong rak.

Mai déréd ga:

Nisang naikm gé, bombong rakm gé woko ngos isé rutung.

Tawa imus agu bambas, bombong-bombong naikm gé. 

Cau limé taud gé, ngampo taud gé, pandé bengkes nai. 

Manga nakéng agu delék, 

na'ang bara wu'at tuka dé.

Jarid moséd gé agu médén ka'éng satar Rinca dé. 

Nang tédéng lén agu léwén lonton Padar dé.

Dengé rindo de ora situ, lenget isé kodé lama, motang agu tagi situ. 

Poli hitu wéong naid ga. 

Mai taé de tagi: "Pandé de hau é kodé lama. Co'o tara sosok kosé amim hau? Bo hau kodé lama ai ka'éng oné lobo haju ami ga toé ngancéng tuké haju!". 

Walé de kodé hitu: "Nia tutus nai rus ta. Ata te gejek kanang daku. Ali pong taé laku émé nia kid tutus nai rus!". 

Campo le ka. Mai taén: "Ai co'o néng tara ciri bapas méu? Lorong kaut le méu jopak kimpur de kodé lama. Hitu wa ga mekot bontong, sibong pidot!". 

Mai taé de tagi: "Ai éta saung de haju méu. Toi koé agu ami émé isé ora kut canga ami!". Walé de ka: "Toé reké kali lami. Manga kaut laku campé méu. Am kaut aku manga barin toé ngancéng campé méu!". "Éng ga!", taé disé tagi agu motang.

Woko ngos isé rutung, pu'ung nitu maid isé hang cama taud. Isé ora olek motang, tagi, népa, niki te na'ang barad ai toé mangas rutung ga céwén ngos kolé lawo lémpa. Sernaid isé ora ga.

Wéong Nai de Ora. 

Ora ga wéong naid. Isé émé le leso ngoéng kéta séngét rindo de ngkiong. Céwén émé ro'ang cama agu lawé lujang éta londek haju.

Déré de ora:

Ngkiong a, ngkiong o ngkiong ngkiong é 

ngkiong ngkiong é 

Néka oké ngkiong é kuni a agu kalod ta ngkiong é

Ngkiong ngkiong é néka ya, néka oké kuni agu kalo ta ngkiong ngkiong é. 

Maram rucuk ngkiong é tana ya, tana rud ta ngkiong é 

Ngkiong ngkiong é néka ya, néka oké kuni agu kalo ta ngkiong ngkiong é. 

Episode 7.

Lonto Léok.

Orong, lawo, penyu agu rutung bantang taud. 

Mai taé de rutung: Sanggen ité néka hang cama tau. Koném ami agu lawo néka nggerum cama tau. Émé ruha de penyu néka hangs lité oné laing lupi tacik. Ité lawo agu ami rutung asi labar nitu. Nenggitu ité orong ite éta lobo haju. Ai lawang ho'o tité ka'éng cama. Ami rutung agu lawo kawé hang le wié. Agu ité cumang tau kid kolé nang nggerolon. 

Rémé nggitun cain cik petola agu cemberuang.  Cik petola ho'o ro'ang oné paku mendung. Mai taén: "Ité cepisa émé poli dédék mensia le Morin, ité campé isé. Landing ai lorong réwéng de Morin sanggén kaka oné lino ho'o, céwé mensia taung mésé rang. Méu caka di'a weki. Ai bo ami cik petola toém danga ita le mensia. Méu bail. Aku cik petola mosé oné pong cengit. Méu toé ngancéng. Kut léwén mosé mantars méu, méu campé ata. Kut manga ngasang ireng, ceki. Agu kut tombo lata laing ngasang de méu nang tédéng lén kaut.

Méu penyu campé ata, rutung, lawo nggitu kolé ngasang orong. Aku kolé cepisa ceki data laing.  Latang ité cemberuang, nggerolon ciri ceki de mensia. Hitu de ngasang ga: ceki cik petola, ceki penyu, ceki rutung, ceki lawo agu ceki cemberuang. 

Rémé nggitun cain kula. Taé de cik petola: "Ité cepisa kula ciri ceki data. Manga kaut jér le Morin cepisa!". 

Kut baén le méu: "Ité ho'o mosé oné lalé lombong selat Sapén salé waé Mokéln awo. Do'od tai wua tuka hitu dé wéla nggerpe'angd ga. Latang remang paku mendung ho'ot ro'ang daku, hia dé ca cepisa ciri ceki laing!".

Toé don reweng daku, taén, ité ga labard ga néténg satar mamba, lord bilang golod. Nenggitu koléd, wa waéd cama-camad, éta golo cama-camad, réncéng raés bilang ka'éngd. 

Ditulis oleh:

Melky Pantur.

Rabu (29/3/2023).